|
|
Türkiye Ekonomisi
19
Şubat Krizi
Kasım 2000'in ikinci yarısında artan
likidite sıkışıklığı ile su yüzüne çıkan
kriz, mali piyasaları derinden sarstı.
Bankalar hakkında ortaya atılan
dedikoduların artması, bazı bankacı ve
işadamlarının tutuklanmasıyla başlayan
süreç piyasalar üzerindeki gerginliği
artırdı.
Borsa satışların etkisi altında kalarak
1999 yılı seviyelerine gerilerken
gecelik faizlerde rekor artış yaşandı.
Kısa bir süre içinde Türkiye'den 7
milyar dolarlık döviz çıkışı
gerçekleşti. Hükümetin krizin önünü
kesebilmek için aldığı tedbirler işi
yaramazken IMF'den Aralık başında
sağlanan 10.4 milyar dolarlık ek destek
gerginliği biraz olsun yatıştırdı.
ENFLASYONLA
MÜCADELE PROGRAMI
2000 yılının başında IMF ile yapılan
stand-by çerçevesinde yürürlüğe giren
yeni programın amacını enflasyonla
mücadele oluşturuyordu. Enflasyon
artışına paralel olarak döviz artışı
makul görülürken TL cazip hale
getiriliyordu. Güven unsurunun ön planda
olması hükümetin iç borçlanmada sorun
yaşamamasını kolaylaştırıyor, düşen
faizler talebi canlandırırken ucuzlayan
döviz ithalatı patlatıyordu. Ama bu
olayların sadece bir yüzüydü.
Arka planda ise vahim sonuçlar yavaş
yavaş ortaya çıkmaktaydı. Durumu
gittikçe kötüleşen kamu bankaları
sistemi yıpratıyordu. Bir türlü
gerçekleşmeyen reform ve düzenlemeler
ise sıkıntıları artırıyordu. Makro
dengelerdeki sorun açığa çıktıkça
yabancı yatırımcının da gözü korkmaya
başladı.
KRİZ BAŞLIYOR
Kasım 2000 ortalarında piyasadaki
sıkıntı artarak hissedilmeye başladı.
Bankalar hakkındaki dedikodu sistemin
daha da tıkanmasına neden oldu. 8 Kasım
2000'de Global Menkul'un sahibi
Kutman'ın banka operasyonları
çerçevesinde tutuklandığı söylentileri,
13 Kasım'da Egebank'ın eski sahibi
Hüseyin Bayraktar'ın gözaltına alması ve
Yurtbank'ın sahibi Ali Balkaner ile oğlu
Hakan Balkaner'in Mali Şube'de
sorgulanması panik havasını körükledi.
Bu gelişmeler yatırımcıların bono
piyasasından kaçmasına yol açarken, 16
Kasım'da repo faizleri hızla yükseldi.
17 Kasım günü Türkiye'den 109 milyon
dolar çıktı. Merkez Bankası piyasaya
para vererek sıkışıklığı gidermeye
çalıştı. 20 Kasım günü mali
piyasalardaki krizin ilk kıvılcımı
Borsa'da yaşandı.
İMKB Ulusal-100 Endeksi yüzde 7.1
oranında geriledi. Gelişmelerden
rahatsız olan yabancılar borsa ve
bonodaki portföylerini bozup dövizlerini
alarak Türkiye'yi terk etmeye başladı.
Bono faizleri yüzde 50 seviyelerinde
kalırken gecelik repo faizler yüzde
100'ün üzerine çıktı.
PİYASA
DEDİKODULARA TESLİM OLDU
Demirbank'ın içine düştüğü bunalım daha
da artarken banka hakkındaki söylentiler
iyice yayıldı. Gelişmeler karşısında
Başbakan Ecevit ekonomide dedikodulara
itibar edilmemesi çağrısında bulundu.
BDDK Başkanı Temizel de bazı bankaları
uyarırken bu kadar dedikoduya ABD'deki
bankaların bile dayanamayacağını
söyledi. Piyasalar, hükümetten gelen
uyarılara kulak asmadı.
28 Kasım günü Borsa yüzde 9 daha
düşerek, 9.646 seviyesine geldi. Yüzde
90'lara kadar gerileyen gecelik faizler
bir anda yüzde 240'a fırladı. Bazı
bankalar piyasaya likidite vermek
istemedi. Merkez Bankası'nın döviz
rezervi hızla erdi. BDDK Başkanı Temizel
ve Merkez Bankası Başkanı Erçel, 19
piyasa yapıcı bankanın temsilcileri ile
İstanbul'da toplandı. Ertesi gün ise
Başbakan Ecevit, ekonomi kurmaylarını
toplayarak piyasalardaki dalgalanmayı
masaya yatırdı. IMF ile acil yardım
paketi için görüşmeler başladı.
Sistemden çıkan para 6 milyar dolara
yaklaştı.
IMF YARDIMA
KOŞTU...
30 Kasım'da Merkez Bankası'nın döviz
karşılığı piyasaya para vereceği
açıklaması, piyasalarda gecelik faizleri
yüzde 400'e tırmandırırken, Borsa yüzde
8 daha geriledi. IMF, Türkiye'ye yardım
için acilen toplandı. Bu arada IMF'nin
istekleri doğrultusunda Bakanlar Kurulu,
Telekom'un yüzde 33.5'lik bölümünün
özelleştirilmesi ve yönetim yetkisinin
verilmesi ile, motorlu taşıtlar vergisi
ve taşıt alım vergisinin yılbaşından
itibaren yüzde 60 yükseltilmesi, bunun
LPG'li araçlar için 5 kata kadar
artırılabilmesini kararlaştırdı. Kamu
bankaların özelleştirilmesi amacıyla
yeniden yapılandırma komisyonu
oluşturuldu.
Merkez Bankası 1 Aralık günü piyasaya
likidite vermekten vazgeçti. Dövize
hücum azalırken ciddi boyutlara varan TL
sıkışıklık nedeniyle gecelik repo
faizleri yüzde 1.700'lere çıktı. Borsa
7.977 seviyesine kadar indi. Bu
gelişmelerin ardından gelen IMF ile
anlaşıldığı yönündeki haberler Borsa'yı
yüzde 20 yükseltti. Gecelik faiz
oranları yüzde 1.500'lerden 180'lere
indi. 6 Aralık günü ise Başbakan
Ecevit'in IMF'den 10.4 milyar dolar
geleceğini söylemesi ile piyasalar
sonunda rahat bir nefes aldı. Aynı gün
Demirbank ve Park Yatırım Bankasına da
el konuldu.
İŞADAMLARI
HÜKÜMETİ ELEŞTİRİYOR
Programa destek veren işadamları Kasım
krizinin ardından hükümete yönelik
eleştirilerini artırdılar. TÜSİAD, ATO
ve TOBB arasında destek konusunda
tartışma başladı. Başbakan Yardımcısı
Devlet Bahçeli, son günlerde yaşanan
bazı olumsuzluklar karşısında yılmamak
gerektiğini, Türkiye'nin bu mücadeleden
galip çıkmaktan başka alternatifi
olmadığını söyledi.
ULUSLARARASI
DESTEK
Aralık ayında uluslararası kuruluşlardan
Türkiye'ye yönelik olumlu destek
moralleri artırdı. Moody's, Türkiye'nin
ülke döviz ve döviz cinsinden mevduat
notlarını B1 ve B2 olarak teyit etti.
Moody's açıklamasında, ülke görünümünün
de olumlu (pozitif) olarak korunduğu
bildirildi. Hazine, uluslararası
bankalardan sağladığı 1 milyar dolarlık
sendikasyon kredisine ilişkin anlaşma
imzalandı. Türkiye'nin, Uluslararası
Para Fonu'ndan (IMF) sağladığı 10.4
milyar dolar kredinin 2.8 milyar dolar
tutarındaki dilimleri 28 Aralık'ta
Hazine hesaplarına geçti.
YENİ YIL YENİ
UMUTLAR
Borsa yeni yıla 9.437, dolar 677 bin,
mark da 322 bin liradan başladı.
Bankacılık sektörünün sorunlarının
ciddiyetini anlayan hükümet bu konuda
çalışmalar başlattı. Bankaları yakından
izleyen hükümet, ihalelerde yüksek faiz
teklifi verilmemesi konusunda uyarıda
bulundu. Sakinleşen piyasalarda faizler
yüzde 50'nin altına düşünce, İMKB 11 bin
puanı da aştı. Hala üzerindeki
tedirginliği atamayan piyasalara moral
verme sırası IMF ve Dünya Bankası'na
geldi.
IMF 1. Başkan Yardımcısı Fischer,
Türkiye'nin krizden hızla çıktığını
söyledi. Ardından Dünya bankası Başkanı
James Wolfenson Türkiye'nin krizden
çıkmaya başladığını bildirdi. 3 Şubat'ta
açıklanan enflasyon rakamlarına göre
TEFE yüzde 28.3, TÜFE ise yüzde 35.9'a
indi. 2002 yılının finans sektöründeki
ilk operasyonunda İhlas Finans'ın
faaliyet izni kaldırıldı.
|
|
|
|