Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)
Türkiye'de sermaye piyasasını düzenleyen
ve 30 Temmuz 1981 tarihinde yürürlüğe
giren 2499 sayılı "Sermaye Piyasası
Kanunu"nun getirdiği bir kamu tüzel
kişisidir. Yetkilerini kendi sorumluluğu
altında bağımsız olarak kullanan bu
kurulun merkezi Ankara'dadır. Ancak
kurulun gerekli gördüğü yerlerde büro
açma yetkisi vardır.
Kurul biri başkan, biri başkan vekili
olmak üzere yedi üyeden oluşur. Kurul
üyeleri Maliye Bakanlığı'nca gösterilen
altı aday arasından üç, Adalet
Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı, Merkez
Bankası ve Bankalar Birliği'nce
gösterilecek ikişer adaydan birer kişi
olarak Bakanlar Kurulu tarafından
seçilir.
Bütün üyeler üç yıl için kararnameyle
atanır. Herhangi bir nedenle boşalan
yerlere esas hükümlere göre atama
yapılır. Atanma koşullarını kaybeden,
yasaya aykırı davranışları görülen ya da
kusur ve ihmalleri belirlenen üyeler
süreleri dolmadan Bakanlar Kurulu'nca
görevden alınır.
Kurulun başkan ve diğer üyeleri özel bir
kanuna da yanmadıkça resmi veya özel
hiçbir görev alamazü ticaretle
uğraşamaz, ortaklıklarda pay sahibi
olamazlar. Maliye Bakanlığı kurulun
yıllık hesaplarını, her türlü
işlemlerini denetlemeye ve gerekli
gördüğü önlemleri almaya yetkilidir.
Ayrıca kurulun işlemleri ve faaliyetleri
hakkında Bakanlar Kurulu'na rapor
sunmakla görevlidir.
Kurul günlük çalışmalarını kuruluş
yasasının 29. maddesince öngörülen ve
Bakanlar Kurulu tarafından hazırlanmış
olan "Sermaye Piyasası Kurulu Teşkilat,
Görev ve Çalışma Esasları Yönetmeliği"ne
göre yürütmektedir. 24 Haziran 1982
tarihinde yürürlüğe giren bu yönetmeliğe
göre, kurulun "faaliyetlerinin
yönetimine ilişkin ana teşkilatı"
Başkanlık, Genel Sekreterlik ve Hizmet
Birimleri'nden oluşmaktadır.
Sermaye Piyasası Kurul'nun görev ve
yetkileri 2499 sayılı yasanın 22.
maddesinde ve anılan yönetmeliğin 9.
maddesinde ayrıntılı olarak
belirlenmiştir. Bunları sekiz başlık
altında toplamak mümkündür:
Denetleme: Menkul kıymetleri halka
arzedilen ve sermaye piyasasında
faaliyet gösteren kuruluşlar nezdinde ya
da bu kuruluşlardan gelen periyodik
bildirimler üzerinden merkezde, bu
kuruluşların faaliyetlerini mevzuat ve
mali bünye açısından denetlemek, denetim
kuruluşlarına ilişkin kuruluş şartlarını
ve çalışma esaslarını belirlemek.
İzleme: Sermaye piyasasında izinli ya da
izinsiz faaliyet gösteren kuruluşları,
bu piyasada işlem gören menkul değerleri
ve sermaye piyasasını ilgilendiren her
türlü yayın, duyuru ve reklamları
izlemek, bu amaçla arşiv oluşturmak.
Kayıt tutma: Sermaye Piyasası Kanunu'na
tabi kuruluşların ve halka arz edilen
her türlü menkul değerlerin kaydını
tutmak.
Araştırma yapma: Yurt ve dünya
ekonomisinin gidişi ve eğilimlerinin
sermaye piyasası üzerine etkileri,
sermaye piyasası uygulamasında ortaya
çıkan sorunlar ve Maliye Bakanlığı'nca
istenecek diğer konularda araştırma
yaparak, alınması gereken ekonomik ve
mali önlemler ile mevzuatta yapılması
gereken değişiklikler konusunda Maliye
Bakanlığı'na öneride bulunmak.
İnceleme: Kurula yapılan başvuruları
incelemek, izin vermek, başvuruyu
reddetmek, özel kural ve koşullar
koymak, ek bilgi ve belgeler istemek,
süre vermek, süre uzatmak.
Değerlendirme: Alınan, derlenen ve
kendisine tevdi edilen bilgi ve
belgelerden, denetim ve izlemelerden
elde edilen sonuçları inceleyip
değerlendirmek, yapılacak işlemleri,
alınacak önlemleri kararlaştırmak, halka
izinsiz arz ve satışı durdurmak,
yanıltıcı ilan ve reklamları yasaklamak,
daha önce verilmiş izin ve belgeleri
iptal etmek, finansman durumu zayıflayan
ortaklıkları uyarmak, bu konularda
yetkili mercilere yapılacak önerileri
saptamak ve özel idari nitelikli bu tür
kararlarını ilgililere, yetkili kamu
kuruluşlarına, gerekirse yargı
organlarına ve kamuya duyurmak.
Menkul kıymetlerin halka arz ve satışını
düzenlemek, denetlemek ve
yönlendirmekamacıyla; menkul kıymetleri
halka arzolunan anonim ortaklıkların ve
aracı kuruluşların uyacakları esasları,
bunların kurula başvurularının ve
bildirimlerinin kural, yöntem, biçim ve
koşullarını belirlemek,
Kamunun aydınlatılmasını sağlamak
amacıyla; Sermaye Piyasası Kanunu'na
tabi kuruluşlar tarafından halka
açıklanacak bilanço, kâr ve zarar
tablosu, yıllık rapor, denetim raporu ve
diğer bilgiler için standart tablolar
saptamak, kamuya yapılacak her türlü
davet ve duyuruların biçim, kapsam ve
içeriğini belirlemek.