|
|
Dünya Ekonomisi
New Deal (Yeni
Görüş)
Büyük Bunalım adı verilen ve 1929
yılından itibaren bütün dünyayı etkisi
altına alan ekonomik krizin sürdüğü 1932
yılında, ABD'de yapılan başkanlık
seçimini F. D. Roosevelt kazandı.
Cumhuriyetçi Parti'nin başkanı
Hoover'den görevi devralan yeni başkan
Roosevelt'in ABD ekonomisini bunalımdan
çıkarmak için uygulamaya koyduğu
ekonomik, sosyal ve siyasal nitelikli
önlem lerin tümüne "New Deal" (Yeni
Görüş) adı verilmekte
dir.
Başkan Roosevelt ülkesini içinde
bulunduğu ekonomik krizden çıkarmak
için, liberal kapitalizm yerine,
müdaheleci, düzenleyici ve yol gösterici
bir ulusal iktisat politikası
oluşturmaya çalıştı. Tarımsal ürünlerin
fiyatlarının hızla düşmesi, çiftçilerin
banka borçlarını ödeyemez hale gelmesi,
küçük bankaların büyük çoğunluğunu
iflâsa sür.klemiştiü Sanayi kesiminde
piyasadaki durgunluk nedeniyle stoklar
artmış ve üretim hızla azalmıştı.
1929 yılında ülkedeki işsizlerin sayısı
4,6 milyon iken 1933'de 13 milyona
ulaşmıştı. Bu ekonomik ve sosyal
bunalımı kontrol altına almak için
Başkan Roosevelt, Amerikan iktisat
tarihinde önemli yeri olan devletözel
sektör ilişkilerinde yeni bir dönemin
başlamasına yol açan 13 önemli yasayı
yürürlüğe koydu. 1933 ortalarında
birbiri ardı sıra çıkarılan düzenleme
yasalarıyla ekonomiye yeniden işlerlik
kazandırma dönemi başladı.
Bu yasalar arasında ABD'nin planlama
deneyinde önemli yeri olan TVA'nın (Tennesse
Valley Authority) kuruluş yasası da
vardı. Bankacılık sistemini düzenleyen
yeni yasa, bankaların borsalardaki
spekülasyonları besleyecek krediler
vermelerini engelleyecek ve tasarruf
sahiplerinin haklarını koruyacak yönde
önlemler getirmişti. Devlet "Yeniden
İnşaa Finansman Kurumu" aracılığıyla
bankalara ve sanayi kesimine aktardığı
fonlarla eşi görülmemiş düzeyde piyasaya
kredi sağlama yoluna gitti.
New Deal sanayi kesiminde üretim, piyasa
ve işçi-işveren ilişkileri konularında
önemli yenilikler içeren önlemler
getirmişti. Sanayide durgunluğu gidermek
için aşırı üretimin engellenmesi,
ücretlerin artırılması, iş saatlerinin
kısılması ve fiyatların yükselmesi
öngörülmüştü. Özellikle yükselen
ücretlerin toplam talebi canlandıracağı,
dolayısıyla satışları artıracağı ve
birikmiş stokların erimesine yol açacağı
hesaplanmıştı. Özel kesime yönelik
destekleyici ve özendirici önlemlerin
yanında kamu yatırımları ve hizmetleri
için önemli fonlar ayrıldı.
Bu alandaki çalışmaları düzenlemekle
görevlendirilen PWA (Public Works
Administration) 1935-1942 yılları
arasında toplanan 13,2 milyar dolarlık
kaynağı kullanarak yeni iş alanlarının
açılmasına katkıda bulunduü PWA
aracılığıyla, anılan dönem içinde 122
bin konut, 664 bin mil yeni yol, 77 bin
yeni köprü ve 285 yeni havaalanı yapımı
tamamlandı.
Çıkarılan "Tarımsal Uyum Yasası" tarım
kesiminde üretimin ve fiyatın
belirlenmesinde devlete geniş yetkiler
verirken, üreticilerin satın alma
gücünün bunalım öncesindeki düzeye
yükseltilmesi öngörülmüştü. Başkan
Roosevelt ormanlaştırma, su
baskınlarının önlenmesi ve toprağın
korunması gibi projeleri yürürlüğe
koyarak, 300 bin kişinin işe alınmasını
sağladı.
1935-1942 arasında Kuzey Dakota'dan
Teksas'a uzanan 200 milyonluk bir ağaç
kuşağı meydana getirildi. Başkan F. D.
Roosevelt'in uyguladığı "New Deal"
politikası ABD'de olduğu kadar Batı
Avrupa ülkelerinde de yeni düşünce ve
politikaların ortaya çıkmasına neden
oldu.
Roosevelt yönetimi toplumdaki çeşitli
çıkar gruplarının varlığını kabul eden
ve bu grupların isteklerini uzlaştıran
bir çözüm getirdi. Büyük iş çevrelerine
karşı çeşitli devlet kontrolleri
uygulanırken, karşı bir güç olarak işçi
kuruluşlarının örgütlenmesi ve
güçlendirilmesi sağlandı. Ayrıca sanayi
kesimi ile çıkarları çelişen tarım
kesiminin yeni bir güç olarak ortaya
çıkmasına destek verildi. Fakat
yönetimin tüketicileri karşı bir güç
olarak örgütleme çalışmaları yeterince
başarılı olmadı.
Kısaca denebilir ki, Başkan Roosevelt'in
"New Deal" dönemi ekonomik ve sosyal
yönden çöken liberal kapitalizmi,
yeniden işler hale getirmek için
ekonominin işleyişine devletin en geniş
ve sistematik şekilde müdahale ettiği
dönemdir.
|
|
|
|